THE STANFORD PRISON EXPERIMENT
1971 yılında Stanford Üniversitesi'nde psikolog olarak çalışan Philip Zimbardo, ekibini kurup yeni bir deneye başlar. Okulun öğrencileri arasından seçilen 24 kişi, psikoloji bölümünün bodrum katına kurulan sahte hapishaneye yerleştirilir. Öğrencilerin bir kısmı mahkûm, diğer kısmı ise gardiyan olarak deneye katılacaktır. Çalışmaya katılan kişilerin herhangi bir suç geçmişleri, psikolojik ve fizyolojik rahatsızlıkları yoktu.
Psikoloji Bölümü’nün binasının bodrumunda yaratılan hapishane ortamında deney başlar. Başlangıçta çalışmanın 14 gün sürmesi planlanıyordu. Ancak deneyde yer alan katılımcıların davranışları neticesinde çalışma 6 günün ardından sonlandırılmak zorunda kalındı. Gardiyan olarak belirlenen katılımcılar diğer katılımcıları istismar etmeye, mahkum olarak belirlenen katılımcılar de stres ve kaygı belirtileri göstermeye başlamıştı. Çalışmanın başında gardiyanlara ve mahkûmlara istedikleri şekilde etkileşime girebilecekleri söylense de katılımcılar birbirlerine düşmanca davranmayı seçtiler. Gardiyan rolündeki katılımcıların agresif davranışları karşısında mahkum rolündeki 5 katılımcı ciddi derecede negatif duygular göstermeye başladı ve çalışmadan erken ayrıldılar.
BU ÇALIŞMA BİZE NE ANLATIYOR?
Bu çalışma etik uygunluk açısında çok eleştirilmekle birlikte insan doğası üzerindeki birçok değişkenin ne kadar etkili olduğunun bir göstergesidir adeta. Gücün, etiketlerin ve öğrenilmiş sosyal rollerin ahlaki değerler dışlanarak içselleştirildiğinde ve insan olarak bireyin varoluşsal kimliğinin önüne geçtiğinde ne kadar tehlikeli boyutlara ulaşabileceğini bizlere uygulamalı olarak gösteriyor.