BLOG

Bir diğer adıyla mevsimsel afektif bozukluk. Özellikle sonbahar aylarında artan, çağımızda hiçte azımsanmayacak sıklıklarla gözlenen bir hastalık diyebiliriz. Mevsimsel geçişlerin bünyemizi etkilemesi doğal olmakla beraber, bu etkilerin hayatımızdaki olumsuz yansımalarını azaltabilmek için biraz özen göstermemiz hem kendimizi daha iyi hissetmemize hem de kış aylarını daha sağlıklı geçirmemize yardımcı olur.

Yoğun iş hayatı, stresli ortamlar, bitmek bilmeyen trafik gibi özellikle büyük şehirlerde yaşayanlar için yılın her ayında zorlayıcı yaşam koşulları fiziksel, ruhsal ve sosyal sağlık açısından ihmallere sebep olmaktadır. Bu ihmallerin yol açtığı hassas ruh hali de yaşam döngüsünde oluşabilecek her değişimden olması gerekenden daha fazla düzeyde etkilenmektedir. Uzun güneşli günlerin, güzel anıların tadında kaldığı tatil aylarından sonra gelen yoğun iş temposu, yeniden başlayan eğitim hayatı, saat uygulaması ve günlerin kısalmasına ek olarak kapalı havalar ve gün ışığının azalması da eklenince hormonal değişiklikler de artmaktadır. Gün ışığının azalması, kapalı havalar sonucu artan melatonin fiziksel hareketleri azaltarak uyku halini arttırırken, seratonin azalması ise bitkinlik, halsizlik, yorgunluk, isteksizlik, kol ve bacaklarda ağırlık gibi belirtilere sebep olmaktadır.

Hormonal değişimlerin etkilerine kısaca değindikten sonra kış depresyonunu kısaca tanımlamak gerekirse; sonbahar ve kış aylarında enerji kaybı, yorgunluk, halsizlik, bitkinlik, umutsuzluk, karamsarlık, sabahları uyanmada güçlük, güne dinlenememiş olarak başlama, iştahta artma yada azalma, üzgün ve çökkün duygu durumu, dikkati toparlamada güçlük, günlük faaliyetlere ilgi azalması gibi belirtilerle ortaya çıkmaktadır. İlkbahar ayları ile de bu belirtilerde yatışma dönemi olmaktadır.  Bu şikâyetlere sebep olarak herhangi bir yaşam olayı gösterilemez ve en az iki yıl üst üste yaşanır. Her ne kadar kış depresyonu olarak anılsa da mevsimsel değişiklikler depresif duygu durumu tetikleyebilmekte ve daha az sıklıkta olmakla beraber yaz aylarında da görülebilmektedir.

Ailesinde ya da kendisi daha önce depresyon geçirenler, ağır fiziksel hastalığı olanlar, kadınlar, gün ışığından yararlanma imkanı olmayan yada uygun ışıklandırması olmayan çalışma ortamında bulunanlar öncelikli risk grubu arasındadır.  

Ancak dikkat edilmesi gereken en önemli noktalardan bir tanesi sonbahar ve kış aylarında yaşanan her yorgunluk, halsizlik depresyonda olduğunuzun göstergesi değildir. İnsanın ruh halindeki değişikleri hemen hastalık olarak değerlendirmek uygun bir davranış olmayacaktır. Öncelikli olarak kış depresyonundan korunma yöntemleri bilinirse ve gülük yaşam ona göre programlanırsa, mevsimsel geçişlerin olumsuz etkileri de azaltılabilir.

Korunma yöntemlerinin başında gün ışığından daha fazla yararlanmaya çalışmak çok önemli. Özellikle erken kalkmaya çalışmalı ve bunu alışkanlık haline getirmeli. Güneşli ve güzel havaları mutlaka değerlendirmeli ve dışarda vakit geçirmeli. Sadece kış aylarında değil yılın her ayında düzenli spor yapmak sağlığı olumlu etkilemektedir ve sağlığımızı koruma adına olmazsa olmazlarımızdan bir tanesidir. Yine sağlıklı ve dengeli beslenmeye dikkat etmek, vücuda yeterli miktarda vitamin ve mineral alınmasını sağlamak açısından sebze ve meyve çeşitlerinden yararlanmalı. Kuru baklagilleri yeterli miktarda tüketmeli. İmkânlar dâhilinde haftada 2-3 kez balık tüketmeye çalışmalı. Karbonhidrat ve şeker tüketiminden kaçınılmalı, hamurlu tatlılar yerine sütlü tatlıları tercih etmeli ve sıvı tüketimini ihmal etmemeli. Bedeninizin ihtiyacı olan gıdalara dikkat ettiğimiz kadar ruhun gıdası olan sosyal yaşam aktivitelerini mutlaka düzenli devam ettirmek mevsimsel geçişlerin üzerinizdeki etkisini azaltacaktır.  

Dikkat edilmesi gereken başka bir konuda, bu şikâyetler herşeye rağmen devam ediyorsa asla kontrolsüz bir şekilde ilaç kullanmamalı ve mutlaka bir uzmana başvurmak çok önemli. Son yıllarda artan oranda doktor kontrolü dışında kullanılan ilaçlar ne yazık ki metabolizmanın işleyişini bozmakta ve sağlığı olumsuz etkilemekte.

Hızlı geçen zaman yetişmek zor olsa da onunla arkadaş olmak ve ona eşlik etmek, her anın ayrı bir güzelliği ve kendine has özellikleri olduğunu bilerek yaşamak soğuk kış günlerinde yağmurun keyfini çıkarmanıza yardımcı olacaktır.

Mehmet Fatih Şiraz